Ένα άτομο έχει περισσότερες πιθανότητες να απεγκλωβιστεί από την εξάρτηση, αν η διαδικασία της απεξάρτησης και της επανένταξης θεωρηθεί μια οικογενειακή και όχι μια προσωπική υπόθεση του χρήστη.
Στην ελληνική κοινωνία τα ναρκωτικά έχουν λειτουργήσει ως ένας κώδικας που συμπυκνώνει τους φόβους για τους κινδύνους που απειλούν τα παιδιά μας και γι’ αυτό αφυπνίζει τους γονείς, όπως ένας κώδωνας κινδύνου που προειδοποιεί ότι, αν δεν ενεργήσουμε ακαριαία και αποτελεσματικά, μπορεί να καταστραφεί ό,τι πιο ιερό και πολύτιμο έχουμε: τα παιδιά μας. Ιδωμένη από αυτή τη σκοπιά, η χρήση ουσιών από ένα παιδί της οικογένειας λειτουργεί ως ισχυρότατος μοχλός αλλαγής.
Ο καταλυτικός ρόλος του έφηβου χρήστη είναι πράγματι εντυπωσιακός. Αρκεί μια ελάχιστη ποσότητα μιας οποιασδήποτε ουσίας ή ακόμα και η υποψία για το φλερτάρισμα μαζί της, για να κινητοποιηθούν άμεσα οι περισσότεροι γονείς.
Αυτή η συγκλονιστική αναγνώριση του καταλυτικού ρόλου που έπαιξε ο χρήστης στα οικογενειακά δρώμενα, είναι συνεπής με τη συστημική θεώρηση, σύμφωνα με την οποία η εκδήλωση συμπτωμάτων σε ένα μέλος της οικογένειας, στο οποίο όλοι εστιάζουν την προσοχή τους, εκφράζει τις διαταραχές ολόκληρου του οικογενειακού συστήματος. Ως θεραπευτές βλέπουμε το μέλος της οικογένειας που εκδηλώνει ένα οποιοδήποτε σύμπτωμα σαν το “σολίστα” που τραγουδάει την τραγική μπαλάντα της οικογενειακής ιστορίας.
Ο καταλυτικός ρόλος του έφηβου χρήστη είναι πράγματι εντυπωσιακός. Αρκεί μια ελάχιστη ποσότητα μιας οποιασδήποτε ουσίας ή ακόμα και η υποψία για το φλερτάρισμα μαζί της, για να κινητοποιηθούν άμεσα οι περισσότεροι γονείς.
Τα τελευταία χρόνια που παρακολουθώ αποφοιτήσεις τόσο των πρώην χρηστών όσο και των γονιών τους, που συμμετείχαν σε θεραπευτικές ομάδες, ακούω πάντοτε με ιδιαίτερη συγκίνηση το ίδιο μήνυμα ζωής.
Όλοι οι γονείς που ανεβαίνουν στην εξέδρα μιας κατάμεστης αίθουσας για να τους απονεμηθεί το δίπλωμα από τον υπεύθυνο της μονάδας, ευχαριστούν τα παιδιά τους που έκαναν κάτι τόσο επικίνδυνο το οποίο έπρεπε αυτοί να αντιμετωπίσουν για να τα σώσουν, μπαίνοντας έτσι σε μια μακρόχρονη διαδικασία που τους επέτρεψε να κατανοήσουν τους εαυτούς τους, να αλλάξουν τις οικογενειακές τους σχέσεις και να αποκτήσουν επικοινωνιακές δεξιότητες που άλλαξαν την οπτική τους και τους έδειξαν καινούριους δρόμους στη ζωή.
Βέβαια, το θέμα της χρήσης σπάνια συζητιέται δημόσια επί της ουσίας. Η ανοιχτή παραδοχή ότι το πρόβλημα που εκδηλώνεται σε ένα μέρος του συνόλου είναι μια επιμέρους ένδειξη ότι “νοσεί” ολόκληρο το σύστημα, μας απειλεί, και γι’ αυτό συνειδητά ή ασυνείδητα εθελοτυφλούμε. Στην περίπτωση της χρήσης, το γεγονός ότι σε πρώτη ανάγνωση το πρόβλημα συνδέεται άμεσα με τον “εξωτερικό εχθρό”, μειώνει τις αντιστάσεις τόσο των γονιών όσο και των ευρύτερων συστημάτων που εμπλέκονται στην καταπολέμηση της τοξικοεξάρτησης.
Ένα άτομο έχει περισσότερες πιθανότητες να απεγκλωβιστεί από την εξάρτηση, αν η διαδικασία της απεξάρτησης και της επανένταξης θεωρηθεί μια οικογενειακή και όχι μια προσωπική υπόθεση του χρήστη. Με άλλα λόγια, με την ένταξη του χρήστη αλλά και της οικογένειάς του σε μια οργανωμένη δομή, αξιοποιούνται τα θετικότερα στοιχεία του πολιτισμικού μας εξοπλισμού: η κοινότητα και η οικογένεια και μάλιστα σε συνδυασμό.
Όταν όλη η οικογένεια έχει ενταχθεί στο ασφαλές πλαίσιο των θεραπευτικών κοινοτήτων, όπου γίνονται συντονισμένες ενέργειες και όπου αναπτύσσεται η έννοια του ανήκειν και της συμμετοχής σε μια κοινή προσπάθεια, τα μέλη της οικογένειας νιώθουν σταδιακά την άνεση να ανοίξουν το κουτί της Πανδώρας. Οι αντιστάσεις για όσα θα αποκαλυφθούν εκεί μέσα μειώνονται με αργούς ρυθμούς στο βαθμό που σε κάθε φάση εμπεδώνονται οι νέες κατασκευές και οι καινούριες συμπεριφορές, ανατρέποντας τις παλιές.
Η προσωπική μου κλινική εμπειρία με τη χρήση εστιάζεται κυρίως στις οικογένειες, που με όχημα τη χρήση έχουν προχωρήσει πέρα από αυτή και εισέρχονται σε μια νέα τροχιά, η οποία οδηγεί σε καίριες αναθεωρήσεις των προδιαγραφών στις οποίες βασιζόταν η προσωπική και οικογενειακή δυναμική και λειτουργία.
Οι εμπειρίες μου με οικογένειες που έχουν ζητήσει βοήθεια για να βγουν από την παγίδα των ναρκωτικών, έχουν επιβεβαιώσει ότι, όταν καταφέρουν να ανατρέψουν τις ισορροπίες που τους καθήλωναν σε αδιέξοδες καταστάσεις, μέσα από μια επίπονη αλλά δημιουργική πορεία οδηγούνται σε φωτεινά μονοπάτια με ανοιχτούς ορίζοντες.
Δημοσιεύτηκε στο Psychology Now
(26 Ιουνίου 2018)