Η Δρ. Χάρις Κατάκη, ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια και ιδρύτρια του Εργαστηρίου Διερεύνησης Ανθρωπίνων Σχέσεων, αφηγείται στην Κρυσταλία Πατούλη, τη δημιουργική εμπειρία της συγγραφής -από την ιδέα μέχρι το τυπογραφείο- του συλλογικού έργου «Άνδρας, η σιωπηρή επανάσταση» που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πατάκη.
- Πώς δημιουργήθηκε η ιδέα να γράψετε ένα βιβλίο για τον άνδρα;
Έστω και με μια φευγαλέα ματιά στα ράφια των βιβλιοπωλείων διεθνώς, στα μέσα ενημέρωσης και στο διαδίκτυο, φτάνει για να διαπιστώσει κανείς ότι στην θεματολογία τους κυριαρχούν τα λεγόμενα women’s issues. Πηγαίνοντας κόντρα στο ρεύμα, από πολύ νωρίς, ασχολήθηκα με θέματα που αφορούσαν τον άνδρα. Αναρωτήθηκα ποιος είναι τελικά αυτός ο άνδρας που δημιούργησε τον κόσμο μας και τον τρόπο που τον αντιλαμβανόμαστε; Tι κρύβεται πίσω από την ορατή πραγματικότητα που θεωρούσαμε ακλόνητη και αμετακίνητη όπως άλλωστε και ο ίδιος;
Για μένα, ουσιαστικά, η συγγραφή αυτού του βιβλίου, ξεκίνησε πριν 34 χρόνια. Στο κεφάλαιο με τίτλο Άνδρας: Η φανερή δύναμη και η κρυμμένη αδυναμία, περιέγραφα τον άνδρα που διατηρεί τα αρχετυπικά στοιχεία της ανδρικής ταυτότητας. Ταγμένος να μένει αμετακίνητος ώστε να διατηρεί τις απαραίτητες ισορροπίες για να εξελίσσεται ο κόσμος μας, είχε βρεθεί σε αδιέξοδο.
- Υπήρχαν και προσωπικά βιώματα, δηλαδή, που σάς οδήγησαν στην επιλογή της συγγραφής αυτού του βιβλίου;
Βέβαια. Έχω συνειδητοποιήσει προ καιρού και κυρίως μέσα από την προσωπική μου θεραπεία ότι η ενασχόλησή μου με τον άνδρα είχε και βαθιά προσωπικά κίνητρα. Να καταλάβω τον εαυτό μου, να συνδεθώ με τα ανδρικά στοιχεία της ταυτότητάς μου. Μάλιστα, στο βιβλίο μου με τίτλο Το ημερολόγιο ενός θεραπευτή, αναφέρθηκα, επανειλημμένα, στους άνδρες της ζωής μου που σφράγισαν την επιστημονική μου πορεία. Τον πατέρα μου, τον άνδρα μου και το δάσκαλό μου. Ας μείνουμε, όμως, εδώ, γιατί αν αρχίσω να μιλάω γι’ αυτό, θα τελειώσουμε αύριο!
- Και πώς καταλήξατε στο να το γράψετε;
Νομίζω πως αυτό οφείλεται στο ότι στην καθημερινή μου πρακτική, παρακολουθώ εδώ και δεκαετίες τους προβληματισμούς ανδρών με έναν τρόπο πολύ διαφορετικό, από το πώς οι άνδρες αυτοί παρουσιάζονται στον περίγυρό τους.
Έχοντας την ευκαιρία να εξερευνώ μαζί τους πλευρές του ψυχισμού τους, που οι επιταγές της καθιερωμένης ανδρικής τους ταυτότητας τους υπαγορεύουν να τις κρατούν μύχιες, απέκτησα μια άμεση εμπειρία για το πώς βλέπουν οι άνδρες τον εαυτό τους και οι άλλοι αυτόν.
Στόχος μου ήταν να φωτίσουμε την ύπαρξη του, να αφουγκραστούμε την σιωπή του, να αυξήσουμε την ένταση της φωνής του για να ακούσουμε να μιλάει για το πώς βλέπει και πώς αισθάνεται για τον εαυτό του.
- Το βιβλίο δεν ασχολείται μόνο με την θεραπεία των ανδρών, αλλά και με τις αλλαγές τις ανδρικής ταυτότητας σε κοινωνικοπολιτισμικό επίπεδο;
Καθώς αρχίσαμε να προβληματιζόμαστε σχετικά με τους βασικούς πυλώνες της κατασκευής του βιβλίου που είχαμε στα σκαριά, γρήγορα συνειδητοποιήσαμε ότι χωρίς γνώση για το πώς η θεραπευτική διαδικασία συνδέεται με την κοινωνική πραγματικότητα ήταν σαν να χτίζαμε ένα οικοδόμημα χωρίς επαρκή θεμελιακή στήριξη.
Με βάση το σκεπτικό ότι η θεραπεία είναι μια διαδικασία αλληλένδετη με την αλλαγή και την εξέλιξη σε πολλά επίπεδα, αποφασίσαμε να μην περιοριστούμε σ’ ένα κείμενο για την θεραπεία των ανδρών, αλλά να εντάξουμε την γνώση και την εμπειρία μας μέσα στο κοινωνικό και πολιτισμικό γίγνεσθαι και να συνδέσουμε την θεραπευτική μας εμπειρία με κοινωνικοπολιτισμικές τάσεις αποφεύγοντας έτσι μια περιγραφική και στατική προσέγγιση του θέματος.
Αυτή η διεύρυνση του πλαισίου αναφοράς, μάς οδήγησε στο να προηγηθεί στο πρώτο μέρος μια διεξοδική ανάλυση για τις εξελίξεις που συντελούν στις αλλαγές της ανδρικής ταυτότητας. Τα δύο αυτά αλληλένδετα αλλά και αυτόνομα μέρη του βιβλίου μπορούν να διαβαστούν με όποια σειρά επιλέξει ο αναγνώστης.
- Πως ήταν η διαδικασία συγγραφής ενός πολυδιάστατου – πολυεπίπεδου βιβλίου;
Μια τέτοια διαδικασία δεν ήταν ούτε εύκολη ούτε απρόσκοπτη, αφού το θέμα της ανδρικής ταυτότητας είναι πολυσχιδές και αχανές. Ήταν σαν να είχαμε να φτιάξουμε ένα παζλ με χιλιάδες κομμάτια χωρίς να έχουμε στη διάθεση μας την μεγάλη εικόνα. Η ρήση του Αντόνιο Ματσάδο Διαβάτη, δεν υπάρχει μονοπάτι, το μονοπάτι το δημιουργείς βαδίζοντας, εκφράζει την βασανιστική ασάφεια του όλου εγχειρήματος.
- Πώς επιλέξατε τον Χρήστο Ζιούβα ως συνεργάτη στην επιμέλεια του βιβλίου;
Η απόφαση μου να γραφτεί ένα βιβλίο για τον άνδρα με συν-συγγραφείς εμένα και τον Χρήστο Ζιούβα ήταν συνειδητή και προμελετημένη. Θεώρησα ότι ήταν σημαντικό να αποτυπωθεί τόσο η ανδρική όσο και γυναικεία οπτική για τον άνδρα και τη σχέση του με τη γυναίκα. Οι βασικές προϋποθέσεις για μια γόνιμη συνεργασία με τον Χρήστο υπήρχαν, αφού για χρόνια συνεργαζόμαστε ως συνθεραπευτές, εκπαιδευτές και επόπτες του Προγράμματος Ειδίκευσης στην Συστημική Θεραπεία.
Εξαιρετικά σημαντική ήταν επίσης και η συμβολή όλων των υπόλοιπων μελών της συγγραφικής ομάδας* που είναι επίσης θεραπευτές που λειτουργούν μέσα σε ένα ολιστικό θεωρητικό πλαίσιο. Αυτή ήταν και η μαγεία της διαδικασίας της συγγραφής του. Πολλοί διαφορετικοί άνθρωποι με δικό τους στιλ, δική τους αντίληψη για τα πράγματα και πολλά διαφορετικά ερεθίσματα και βιώματα είχαν την ελευθερία και την ικανοποίηση να αποτυπώνουν τις σκέψεις τους με το δικό τους μοναδικό τρόπο. Καθένας μας έπαιξε ένα διακριτό ρόλο σε αυτή τη μακρόχρονη και ιδιόμορφη ομαδική διεργασία.
- Τι εμπειρίες αποκομίσατε, πιστεύετε, σε αυτή την πορεία;
Υπήρξε για όλους μας ένα ταξίδι ανάπτυξης κι εξέλιξης από κάθε πλευρά: επαγγελματική, εκπαιδευτική, προσωπική. Η ενασχόληση μας με το θέμα της εξέλιξης της ανδρικής ταυτότητας ήταν μια βαθιά θεραπευτική και λυτρωτική εμπειρία. Ψάχνοντας απαντήσεις για το τι σημαίνει να είναι κανείς άνδρας, γιος, σύντροφος, φίλος, πατέρας, συνάδελφος και συνεργάτης, καλλιεργούσαμε συνειδητές και, πολύ περισσότερο, ασυνείδητες προσωπικές πτυχές της αυτογνωσίας μας.
- Πως νιώθετε τώρα που έχει ολοκληρωθεί η έκδοση και βρίσκεται στα χέρια των αναγνωστών;
Θα είμασταν ικανοποιημένοι αν έχουμε συμβάλει στην ανάπτυξη και διατήρηση ενός ζωντανού διαλόγου για τα θέματα της μεταλλασσόμενης ανδρικής ταυτότητας, ο οποίος, συνήθως, είναι είτε άτονος είτε στη σκιά του προβληματισμού για την εξέλιξη της γυναικείας ταυτότητας. Έστω όμως και αν δεν καταφέραμε να χωρέσουμε όλα αυτά που θα θέλαμε μέσα σε ένα βιβλίο, άξιζε τον κόπο και μόνο η διαδρομή.
Ελπίζουμε η ανάγνωση του βιβλίου να είναι όσο απολαυστική ήταν για μας ή συγγραφή του και να έχουμε προσθέσει έστω ένα μικρό πετραδάκι στην αυτογνωσία και την εξέλιξη του κάθε αναγνώστη.-