Τον Μάρτη του 1990, οργανώθηκε από το Κέντρο Ψυχικής Υγείας Δυτικού Τομέα με τη συμπαράσταση του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης, το πρώο πανελλήνιο επιστημονικό διήμερο «Οικογενειακή Θεραπεία – Συστημική Θεραπεία στην Ελλάδα Σήμερα».
Το Κ.Ψ.Υ Δυτ. Τομέα είχε επιλέξει τη Συστημική Προσέγγιση τόσο για την οργάνωση του προσωπικού, όσο και για την παροχή υπηρεσιών στην κοινότητα – μια ιδέα που πραγμαποιήθηκε χάρις στη συνεργασία και την τόλμη των ψυχιάτρων Φανής Τριανταφύλλου και Φρόσως Μουρελή αρχικά και εν συνεχεία όλης της ομάδας προσωπικού – αποτελώντας ένα πρωτοποριακό εγχείρημα στον τομέα της δημόσιας περίθαλψης. ( Από την Εισαγωγή – Δείτε τη ολόκληρη ΕΔΩ). Το Πρόγραμμα του Διημέρου μπορείτε να το δείτε ΕΔΩ.
Στο συνέδριο αυτό είχε την ευκαιρία να συμμετέχει και η Χάρις Κατάκη, παρουσία και των δασκάλων της στη Συστημική, Γιώργου και Βάσως Βασιλείου. Έχει αρκετό ενδιαφέρον, να δούμε τις αναφορές που γίνονται, πριν αρκετές δεκαετίες, σε σχέση με την Συστημική και Οικογενειακή Θεραπεία.
Στην αρχή μίλησε ο Γιώργος Βασιλείου, σε μια εισήγηση με τίτλο » Από την αρχή στο σήμερα»..
…Θυμάμαι στην Πολωνία, στο πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας, κάναμε τη πρώτη-πρώτη παρουσίαση θεραπείας Οικογένειας. Κια μια ψυχίατρος συνάδελφος Πολωνίδα, μου έφερε την οικογένεια του Thade (Θαδδαίου) ετών 24-25. Ο πατέρας του δικηγόρος, η μητέρα του, ώς συνήθως, οικοιακά. Έρχονται οι δυο τους, μητέρα και γιος, «που είναι ο πατέρας»;, Μου λέει, «πήγε για ψάρεμα σήμερα». «Του είπατε», λέω, «τι δουλειά έχουμε να κάνουμε»; «Ναι» , μου λέει. «Του εξηγήσατε εσείς», λέω στη γιατρό. Μου απάντησε καταφατικά. «Ωραία, μεταφράστε με παρακαλώ στα πολωνικά να μιλήσω με τη μητέρα και τον γιο». Με μεταφράζει η συνάδελφος, προχωρώ, προχωρά και ξαφνικά αρχίζω να τη χάνω. Αρχίζει να υποχωρεί με τη καρέκλα της. Φοβήθηκε γιατί ρώτησα το γιο «που νομίζεις ότι είναι ο πατέρας σου σήμερα»; Μου απάντησε, «πήγε για ψάρεμα». «Δε μου λες» τον ρώτησα, «αν ήταν ο πατέρας σου άρρωστος και σε χρειαζόταν και σε είχε ανάγκη, θα πήγαινες για ψάρεμα»; » Όχι», μου λέει. «Αν ήταν η μητέρα σου», τον ρωτάω. «Όχι», μου λέει. «Τότε πρέπει να δούμε τη πραγματικότητα όπως είναι», του λέω. «Είσαι ορφανός. Πρέπει να πάρεις τη ζωή σου στα χέρια σου που είναι πολύ δυνατά τα χέρια σου και να κάνει τη ζωή που θέλεις εσύ, να την προγραμματίσεις, να τη δουλέψεις και θα κάνεις αυτόνομα το μεγάλωμα σου». Εν τω μεταξύ τη συνάδελφο την είχα χάσει τελείως…
Βασιλείου Β: Μου επιτρέπετε να συμπληρώσω. ο Thade ήταν μέσα στο νοσοκομείο, ήταν σε ψυχωτικό επεισόδιο και ήταν στα σύννεφα όταν μπήκε μέσα. Κοιτούσε το ταβάνι όλη την ώρα, από την αρχή της παρουσίασης. Η Πολωνέζα καθόταν δίπλα στον Γιώργο μετέφραζε. Σιγα – σιγά ο μικρός μπήκε μέσα, αλλά όσο ο Γιώργος έφτανε στη πραγματικότητα , χωρίς να το καταλαβαίνει η ίδια, τράβαγε τη καρέκλα προς τα πίσω. Κάποια στιγμή κόλλησε στο τοίχο. Μετά κόλλησε τη πλάτη της στο τοίχο και μετά σταμάτησε να μεταφράζει. Και αυτόματα, χωρίς να το καταλάβουμε, άρχισε ο Thade να μεταφράζει τον Γιώργο στη μητέρα του.
Βασιλείου Γ: Για τον οποίο δεν ήξερε κανείς ότι ήξερε αγγλικά. Οι γιατροί του δεν ήξεραν ότι ήξερε αγγλικά. Δεν είχαν ακούσει ούτε τα πολωνικά του. Δεν τους μιλούσε.
Βασιλείου Β: Και να πω ότι έγινε αυτή η αλλαγή σε τέτοιο φυσικό ρυθμό που έγώ είχα μείνει κατάπληκτη και όταν είπε ο Γιώργος «τι παρατηρήσατε» κανένας δεν είπε ότι είχε αρχίσει να μεταφράζει ο Thade. Νομίζω είναι ότι πιο δραματικό και συγγνώμη για τη διακοπή.
Βασιλείου Γ: Καθόλου, ήταν πολύ χρήσιμη γιατί εγώ δε θα μπορούσα να τα πω όλα αυτά. Το ζήτημα είναι ότι στη Πολωνική Ακαδημία έγινε ένας μικρός σεισμός. O Thade έγινε καλά, αργότερα άρχισε να δουλεύει ο ίδιος, να έχει δικά του πράγματα στα χέρια, συνεννοήθηκε με τη μητέρα του και το πιο καταπληκτικό είναι ότι για πρώτη φορά στη ζωή του, συνεννοήθηκε με τον πατέρα του. Είπε, «πατέρα καταλαβαίνουμε ο ένας τον άλλον. Τώρα, εγώ τη δουλειά μου και εσύ τη δική σου».
Διάβαστε ολόκληρη την εισήγηση του Γ. Βασιλείου ΕΔΩ
Για να η ακολουθήσει η Χάρις Κατάκη με δύο εισηγήσεις.
Η Πρώτη με τίτλο : Οικογενειακή Θεραπεία χωρίς Οικογένεια
…Κάπου διάβαζα ότι υπάρχουν – αν είναι δυνατόν- 240 είδη ψυχοθεραπείας. Όχι βέβαια. Υπάρχουν 240 τρόποι, ίσως πολλοί περισσότεροι, να παρεμβαίνει κανείς. Όμως, εμείς ποιυ ακολουθούμε τη συστημική προσέγγιση, η οπόιτα αναπτύχθηκε για να βοηθήσει στην οργάνωση της επιστημονικής γνώσης, έχει νομίζω και τα εφόδια και την ευθύνη να συμβάλει καθοριστικά στην ανάπτυξη ενοποιητικών μοντέλων τα οποία να προσφέρουν συγκροτημένες, σαφείς κατευθυντήριες γραμμές για όσους ασχολούνται με άτομα, οικογένειες και ευρύτερα κοινωνικά συστήματα. Γιατί με τη συστημική προσέγγιση δε χρειάζεται να πετάξει κανείς τίποτα, δε χρειάζεται να απορρίψει, αλλά να οργανώσει και να συνθέσει. Η συστημική προσέγγιση μπορεί να βοηθήσει θεραπευτές και θεραπευόμενους στο να συνθέτουν τις πληροφορίες, να τις οργανώνουν μέσα τους, να αυξάνουν την εσωτερική τους συγκρότηση, έτσι ώστε να είναι σε θέση να αντιμετωπίζουν πιο λειτουργικά αυτό που έχουν μπροστά τους, είτε στη προσωπική τους ζωή είτε ως θεραπευτές στο επάγγελμα τους. Το βασικό θέμα δεν είναι τι μεθόδους και τεχνικές χρησιμοποιούμε, αλλά κατά πόσο αυτές έχουν οργανωθεί μέσα σ’ ένα συστημικό πλαίσιο αναφοράς για την ψυχοθεραπεία, βασισμένο σε συνθετικές μεταθεωρητικές έννοιες και αρχές. Αυτός που έχει βαρύνουσα σημασία είναι η αφομοίωση του συστημικού τρόπου σκέψης, όχι ο τρόπος που τον χρησιμοποιούμε. Στο κάτω κάτω ο συστημικός τρόπος σκέψης βρίσκεται στο νου ατόμων, τόσο των θεραπευτών όσο και των θεραπευόμενων, και μπορεί να αλλάξει με διάφορους τρόπους όχι μόνο με το να βλέπει κανείς ολόκληρη την οικογένεια μαζί..»
Διαβάστε ολόκληρη την ομιλία ΕΔΩ
Αλλά και μια επόμενη με τίτλο : Ένα παράδειγμα θεραπευτικής διαδικασίας
…Κάτω από την ομπρέλα ενός ενοποιητικού τρόπου σκέψης, που ονομάστηκε συστημικός, ο θεραπευτής είναι σε θέση να επιλέγει, να ενσωματώνει διάφορες μεθόδους και τεχνικές που προέρχονται όχι μόνο από τον χώρο της οικογενεικής θεραπείας αλλά και από τον χώρο της ψυχοθεραπείας γενικότερα. Ας μη ξεχνάμε ότι ο συστημικός τρόπος σκέψης μας δίνει τη δυνατότητα να σκεφτόμαστε για πολύπλοκες, ρευστές και δυναμικές καταστάσεις και να τις οργανώνουμε. Αυτό είναι πολύτιμο εργαλέιο για τον επαγγελματία του χώρου της ψυχικής υγείας, γιατί μας μαθαίνει να ρωτάμε, πριν βιαστούμε να μπούμε σε μια θεραπευτική διαδικασία, ποιός, πού, πότε θα επέμβει πως. Έτσι, δεν είναι απαραίτητο – και συχνά είναι ανασταλτικό – να επιδιώκουμε να δούμε από την αρχή ολόκληρη την οικογένεια. Συχνά είναι πιο αποτελεσματικό να ξεκινήσουμε με το μέλος της οικογένειας – όχι απαραίτητα με αυτό που δήλωθηκε προβληματικό – που είναι πιο ανοιχτό στις πληροφορίες ή έχει μεγαλύτερο κίνητρο. Ακόμη, στις ελληνικές οικογένειες αυτό το πρόσωπο είναι η μητέρα. Συχνά οι αλλαγές, οι κρίσιμες ανατροπές γίνονται μέσα από τη θεραπευτική δουλειά με μητέρες. Βέβαια, πιστεύω ότι αυτό θα αλλάξει σταδιακά, καθώς περισσότεροι άντρες και πατεράδες, εντάσσονται πιο δυναμικά στις οικογενειακές σχέσεις.(…) Θα ήθελα να κλείσω αυτό το μέρος της παρουσίασης συνοψίζοντας τους στόχους που επιδιώκουμε στον θεραπευτικό τομέα του Εργαστηρίου. Πέρα από την αντιμετώπιση ψυχικών, οικογενειακών και σωματικών διαταραχών, η θεραπευτική προσέγγιση που ακολουθούμε αποσκοπεί στο να βοηθηθούν άτομα, οικογένειες και ομάδες να ελευθερώσουν το νοητικό και συναισθηματικό τους δυναμικό. Για μας η θεραπεία θα μπορούσε να περιγραφεί ως μια διεργασία διαδοχικών αναθεωρήσεων σε σχέση με το ποιός είμαι, πού πάω και γιατί , που οδηγεί σε αύξηση της εσωτερικής συγκρότησης και επιτρέπει στο άτομο να παραμένει σε μια συνεχή ανοδική πορεία. Αντίστοιχα, ο ρόλος του επαγγελματία της ψυχικής υγείας είναι να βοηθάει τα άτομα, τις οικογένειες και ευρύτερες κοινωνικές ομάδες σε αυτήν την πορεία προς ανώτερα επίπεδα αυτοοργάνωσης «.
Διαβάστε ολόκληρη την ομιλία ΕΔΩ